مسلمانان ترینیداد و توباگوترینیداد و توباگو، ترینیداد و توباگو کشوری کوچک در جنوب دریای کارائیب است. ۱ - معرفی اجمالیسابقه ورود دین اسلام به این کشور به نیمة دوم قرن دوازدهم/ هجدهم می‌رسد، اما مهمترین گروه مسلمان ، در اواسط قرن سیزدهم/ نوزدهم (بعد از ۱۲۵۴/۱۸۳۸) به این کشور وارد شد. در ۱۱۹۱/ ۱۷۷۷، در میان بردگانی که از غرب افریقا برای کار در مزارع نیشکر به ترینیداد و توباگو آورده شدند، عده‌ای مسلمان نیز وجود داشت. این مسلمانان عموماً از قبیلة ماندینگو، ساکن در کشور سنگال ، بودند که در حدود ۱۱۵۳/ ۱۷۴۰ اسلام را پذیرفته بودند. [۱]
کسوله، ج۱، ص۱۹۵ـ۱۹۶.
سالها بعد، هنگام ورود عده بسیاری هندیِ مسلمان و هندو به ترینیداد هندوها، مسلمانان را به تحقیر «مادینگا» ــ برگرفته از نام همین قبیله ــ خطاب می‌کردند تا نشان بدهند که مسلمانان هندی بیشتر به مسلمانان افریقایی شبیه‌اند تا هندیها. [۲]
اهری، ج۱، ص۴۴۸.
[۳]
اسلام در جزایر کارائیب، ج۱، ص۱۴۷.
تا ۱۲۱۷/ ۱۸۰۲ تعداد بردگان افریقایی ساکن در ترینیداد به حدود بیست هزار تن می‌رسید [۴]
دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد، ذیل مادّه ترینیداد.
که معلوم نیست چند تن از آنان مسلمان بوده اند. مسلمانانِ این گروه عموماً در مهمترین شهر ــ که بعدها پایتخت کشور شد ــ یعنی بندر اسپانیا زندگی می‌کردند و به عربی سخن می‌گفتند. [۵]
کسوله، ج۱، ص۱۹۵ـ۱۹۶.
در اوایل قرن سیزدهم/ نوزدهم و در پی وضع قوانینی دایر بر لغو برده داری، صاحبان مزارع نیشکر در ترینیداد و توباگو و سرزمینهای مجاور برای تأمین نیروی کار مزارع خود، هندیان را به مهاجرت به کشورهای حوزة کارائیب تشویق کردند. اگرچه نخستین طرح این کار در ۱۲۳۰/ ۱۸۱۴ ارائه شد، مهاجرت از ۱۲۵۴/ ۱۸۳۸ صورت گرفت. از این زمان تا ۱۳۰۳ ش/ ۱۹۲۴، حدود نیم میلیون هندی به این کشورها مهاجرت کردند که یک ششم آنان مسلمان بودند. [۶]
اهری، ج۱، ص۴۴۸.
نخستین گروه هندیان در ۱۲۶۲/ ۱۸۴۵ به ترینیداد و توباگو وارد شدند و عموماً هندو و مسلمان بودند. [۷]
دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد، ذیل مادّه ترینیداد.
از ابتدای ورود مسلمانان هندی به ترینیداد، فشارهای زیادی، چه اقتصادی («اسلام در جزایر کارائیب»، همانجا) چه عقیدتی ــ برای پذیرش مسیحیت ــ به آنان وارد می‌شد، اما با اعلام استقلال ترینیداد و توباگو از سلطة انگلستان در ۱۳۴۱ ش/ ۱۹۶۲، بتدریج این فشارها کاهش یافت. [۸]
دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد، ذیل مادّه ترینیداد.
۱.۱ - تعداد کنونی مسلمانان ترینیداد و توباگودر باره تعداد کنونی مسلمانان ترینیداد و توباگو اختلاف نظر وجود دارد؛ این تعداد از ۸ر۵% [۹]
کتاب سال جهان اروپا ۱۹۹۹، ج۲، ص۳۴۸۲.
تا ۱۳% کل جمعیت کشور [۱۰]
کتانی، ص ۲۴۳.
تخمین زده شده است، اما تأثیر مسلمانان در این کشور بسیار بیشتر از تعداد آنان است [۱۱]
دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد، ذیل مادّه ترینیداد.
از زمان استقلال این کشور تا امروز مسلمانان غالباً در ساختار حکومت و فعالیتهای سیاسی حضور داشته‌اند، اما این قدرت بیشتر در دست مسلمانان افریقایی تبار بوده است، [۱۲]
اهری، ج۱، ص۴۴۹.
از جمله نورمحمدحسن علی که از ۱۳۶۶ تا ۱۳۷۶ ش/ ۱۹۸۷ـ۱۹۹۷ رئیس جمهور این کشور بوده است. [۱۳]
کتاب سال جهان اروپا ۱۹۹۹، ج۲، ص۳۴۸۲.
در ۱۳۷۸ ش/ ۱۹۹۹ نیز لااقل سه وزیر مسلمان در هیئت دولت وجود داشت. [۱۴]
کتاب سال جهان اروپا ۱۹۹۹، ج۲، ص۳۴۹۰.
۱.۲ - مذهب حنفیاکثر مسلمانان این کشور، که بیشتر هندی تبارند، مذهب حنفی دارند [۱۵]
اهری، ج۱، ص۴۴۸.
[۱۶]
کتانی، ص ۲۴۳.
معدودی شیعه هندی تبار نیز در آن‌جا زندگی می‌کنند که تعداد دقیق آن‌ها معلوم نیست. [۱۷]
چلکوفسکی، ج۱، ص۵۵ ـ۵۶.
مسلمانان هندی تبار عموماً در جنوب کشور و در جزیرة ترینیداد زندگی می‌کنند [۱۸]
اهری، ج۱، ص۴۴۹.
[۱۹]
اسلام و گروههای اسلامی، ج۱، ص۲۴۳.
و مسلمانان افریقایی تبار عموماً در جزیرة توباگو ساکن اند. در این کشور تعداد کمی مسلمان چینی نیز هستند. [۲۰]
اهری، ج۱، ص۴۴۷ ـ ۴۴۸.
جماعات مختلف مذهبی ترینیداد و توباگو بسیار درهم آمیخته اند، به گونه ای که در یک خیابان ممکن است هم مسجد ، هم کلیسا و هم معبد هندوها وجود داشته باشد. [۲۱]
دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد، ذیل مادّه ترینیداد.
۱.۳ - سازماندهی خوب مسلماناندر بین جماعات مذهبی مختلف، مسلمانان بخوبی سازماندهی شده اند، به طوری که می‌توان آن‌ها را یکی از متشکلترین جماعات مسلمان در قارة امریکا دانست [۲۲]
اهری، ج۱، ص۴۴۸.
[۲۳]
کتانی، ص ۲۴۳.
ظاهراً این سازماندهی منظم، بیشتر به سبب وجود بنیادها و مؤسسات اسلامی مختلف و پرسابقه است. نخستین سازمان اسلامی در ترینیداد و توباگو، انجمن تقویت اسلامی، در ۱۳۰۶ ش /۱۹۲۷ تأسیس شد. امروزه فعالیت این سازمان به ادارة پنج مدرسه منحصر شده است. [۲۴]
اهری، ج۱، ص۴۵۰.
بزرگترین مؤسسة اسلامی ترینیداد و توباگو، انجمن سنّة الجماعة نام دارد که در ۱۳۱۴ ش /۱۹۳۵ تأسیس شد. این انجمن در واکنش به نفوذ روزافزون مسلمانان اهل سنت پیرو فرقه قادیانی (احمدی) در انجمنهای اسلامی، تشکیل شد [۲۵]
کتانی، ص ۲۴۳
[۲۶]
اهری، ج۱، ص۴۵۰.
و بعضی از پیروان این فرقه که تا ۱۳۵۶ ش /۱۹۷۷ به عنوان مهمان عضو انجمن بودند، در این سال از انجمن اخراج شدند. [۲۷]
اهری، ج۱، ص۴۵۰.
انجمن سنة الجماعة امروزه تقریباً نمایندة تمامی مسلمانان کشور است [۲۸]
کتانی، ص ۲۴۳.
و تقریباً سرپرستی ۸۱ مسجد فعال کشور را به عهده دارد. [۲۹]
اسلام و گروههای اسلامی، ج۱، ص۲۴۵.
اکثر اعضای انجمن، حنفی مذهب اند. در ۱۳۲۶ ش/ ۱۹۴۷ وهابیانِ این انجمن از آن جدا شدند و اتحادیة مسلمانان ترینیداد را تأسیس کردند. [۳۰]
اهری، ج۱، ص۴۵۰.
۱.۴ - جماعة المسلمینیکی از مهمترین سازمانهای اسلامی ترینیداد و توباگو «جماعة المسلمین» نام دارد که در ۱۳۵۸ ش /۱۹۷۹ تأسیس شد. رویکرد سیاسی این سازمان از دیگر سازمانهای اسلامی ترینیداد بیشتر است. در ۱۳۶۱ ش /۱۹۸۲ گروه کوچکی از اعضای آن ــ که دخالت سازمان را در امور سیاسی درست نمی‌دانستند ــ از آن جدا شدند و «جماعة المؤمنین» را پدید آوردند. [۳۱]
اهری، ج۱، ص۴۵۱.
جماعة المسلمین عموماً نمایندة مسلمانان افریقایی تبار است [۳۲]
اسلام و گروههای اسلامی، ج۱، ص۲۴۵.
و یاسین ابوبکر، رهبر سازمان، نیز افریقایی تبار است. [۳۳]
اهری، ج۱، ص۴۵۱.
جماعة المسلمین ــ که هدفش تشکیل حکومت اسلامی است [۳۴]
اسلام و گروههای اسلامی، ج۱، ص۲۴۵.
ــ از بدو تأسیس تاکنون بارها رویاروی دولت ایستاده و دوبار نیز برای براندازی دولت اقدامات مسلحانه کرده است؛ در ۱۳۶۲ ش/ ۱۹۸۳ [۳۵]
اهری، ج۱، ص۴۵۱.
و در ۱۳۶۹ ش /۱۹۹۰ ــ که مهمترین اقدام مسلحانة جماعة المسلمین از بدو پیدایش آن بود و در آن یاسین ابوبکر و ۱۱۱ تن [۳۶]
دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد، ذیل مادّه ترینیداد: ۱۱۳ تن.
از یارانش به مجلس ترینیداد حمله کردند و عده‌ای، از جمله نخست وزیر وقت، را گروگان گرفتند و سعی کردند دولت را سرنگون کنند ــ اما به سبب عدم موفقیتشان در جلب حمایت مسلمانان دیگر شکست خورده است. ابوبکر و یارانش که گفته می‌شد از سوی کشور لیبی حمایت می‌شوند (اطلاعات، ش ۱۰۰، ۱۹، ۶ مرداد ۱۳۶۹، ش ۱۰۱، ۱۹، ۷ مرداد ۱۳۶۹، ش ۱۰۲، ۱۹، ۸ مرداد ۱۳۶۹؛، خود را به نیروهای دولتی تسلیم کردند. [۳۷]
کتاب سال جهان اروپا ۱۹۹۹، ج۲، ص۳۴۸۲ـ۳۴۸۳.
موضوع چگونگی مجازات کودتاکنندگان و صلاحیت مرجع قضایی، بحثهای زیادی در دولت و ساختار قضایی ترینیداد پدید آورد [۳۸]
کتاب سال جهان اروپا ۱۹۹۹، ج۲، ص۳۴۸۳.
[۳۹]
اسلام و گروههای اسلامی، ج۱، ص۲۴۴ـ ۲۴۵.
اما یاسین ابوبکر هیچگاه مجازات نشد. ظاهراً اختلافات دیرینة جماعة المسلمین و دولت ترینیداد بر سر تأسیس مرکزی اسلامی توسط جماعة المسلمین در زمینهای اهدایی دولت به مسلمانان هندی تبار، از علل این اقدام یاسین ابوبکر بوده است. [۴۰]
اسلام و گروههای اسلامی، ج۱، ص۲۴۴.
همچنین گفته می‌شود مسلمانانی که از گرانادا به ترینیداد مهاجرت کردند ــ پس از آن‌که امریکا در ۱۳۶۳ ش /۱۹۸۴ آن‌جا را اشغال کرد ــ در تندروی اعضای جماعة بی تأثیر نبوده اند. [۴۱]
اسلام و گروههای اسلامی، ج۱، ص۲۴۴.
این اقدام به کودتا، بعضی احساسات را بر ضد مسلمانان افریقایی تبار بر انگیخت و ظاهراً سوءقصد به جان پسرخواندة یاسین ابوبکر، چند ماه بعد از وقوع کودتا، به همین علت بوده است. [۴۲]
اسلام و گروههای اسلامی، ج۱، ص۲۴۴.
۱.۵ - سازمانها و گروههای اسلامی دیگریدر ترینیداد و توباگو سازمانها و گروههای اسلامی دیگری نیز فعالیت دارند، از جمله: مؤسسة خیریة توکل اسلامی، مؤسسة توسل عبدالعزیز، جماعة التبلیغ (سازمان کوچکی متشکل از گروهی از مسلمانان مهاجر هندی) و شعبه ای از اتحادیة مبلّغان مسلمان امریکای جنوبی و کارائیب. [۴۳]
اهری، ج۱، ص۴۴۹ـ ۴۵۱.
[۴۴]
دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد، ذیل مادّه ترینیداد.
بعضی از این گروهها افکارشان را از طریق روزنامه و هفته نامه و کتاب نشر می‌دهند. اتحادیة مبلّغان مسلمان امریکای جنوبی و کارائیب برنامة رادیویی نیز دارد. [۴۵]
اهری، ج۱، ص۴۵۰.
در ترینیداد و توباگو حدود ۸۷ مسجد وجود دارد، از جمله مسجد جناح که به یاد محمدعلی جناح ، دولتمرد پاکستانی، در ۱۳۳۳ ش/ ۱۹۵۴ ساخته شده است. [۴۶]
دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد، ذیل مادّه ترینیداد.
از میان اعیاد اسلامی، عید فطر جزو تعطیلات رسمی کشور است [۴۷]
کتاب سال جهان اروپا ۱۹۹۹، ج۲، ص۳۴۸۶.
و دولت هرسال به این مناسبت مراسمی برپا می‌دارد. [۴۸]
دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد، ذیل مادّه ترینیداد.
در این کشور با وضع و تصویب برخی قوانین از اوایل دهة ۱۳۶۰ ش/ ۱۹۸۰، برای فعالیتهای مسلمانان، از جمله تأسیس مدرسه و بانک و برخی سازمانهای اسلامی، تسهیلاتی فراهم شده است. [۴۹]
اهری، ج۱، ص۴۵۱.
۱.۶ - پویایی هندی تبارهادر میان مسلمانان ترینیداد و توباگو، هندی تبارها از افریقایی تبارها پویاترند. جمعیت نسبتاً کم مسلمانان افریقایی تبار و قطع پیوند آنان با سرزمین مادریشان [۵۰]
دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد، ذیل مادّه ترینیداد.
مانع مطرح شدن اندیشه های اسلامی آنان در جامعه شده است، اما مسلمانان هندی تبار بسیاری از نوشته های اندیشمندان مسلمان شبه قاره هند ، همچون ابوالاعلی مودودی ، را ترجمه و چاپ کرده اند. [۵۱]
اهری، ج۱، ص۴۵۰.
مسلمانان افریقایی تبار روش مسلمانان هندی تبار را در اجرای قوانین اسلام نمی‌پسندند. مسلمانان هندی تبار نیز به سبب بیش از صد سال آزار دیدن در هند ، نوعی رفتار دفاعی را که مناسب سرشت آن‌ها برای حفظ اسلام در کشور هند بوده است، در خود پرورانده اند. امروزه گرایش به اسلام در ترینیداد و توباگو بیشتر متأثر از افکار مسلمانان ایالات متحده است تا فعالیتهای مسلمانان ترینیداد [۵۲]
کتانی، ص ۲۴۴.
و از ۱۳۵۵ ش /۱۹۷۶ رهبر مسلمانان امریکا ، در ترینیداد نماینده (امام) معرفی می‌کند. [۵۳]
اهری، ج۱، ص۴۴۹.
عربستان سعودی نیز برای جذب مسلمانان، در این کشور فعالیتهایی کرده است. [۵۴]
اهری، ج۱، ص۴۵۱.
۱.۷ - عزا داری امام حسینشیعیان ترینیداد و توباگو هر سال به مناسبت شهادت امام حسین -علیه‌السلام- مراسم عزاداری برپا می‌دارند. این مراسمِ دو روزه، «هوزیه» یا «هوسای» نامیده می‌شود که بر گرفته از نام امام حسین- علیه‌السلام- است. [۵۵]
محمد ناصرالعلی، «کارینفال هوزیه فی ترینداد»، ج۱، ص۶۲.
شیعیان در این مراسم، گلدسته‌ها و علامتهایی از چوب به شکل مسجد می‌سازند و آن‌ها را در شهر می‌گردانند و در پایان مراسم در دریا رها می‌کنند. [۵۶]
محمد ناصرالعلی، «کارینفال هوزیه فی ترینداد»، ج۱، ص۶۲.
این نمادهای چوبی تجه نامیده می‌شود که به نظر چلکوفسکی [۵۷]
چلکوفسکی، ج۱، ص۶۲.
از واژة تعزیه گرفته شده است. علاوه بر مسلمانان و شیعیان، پیروان دیگر ادیان نیز به هوزیه احترام می‌گذارند. [۵۸]
محمد ناصرالعلی، «کارینفال هوزیه فی ترینداد»، ج۱، ص۶۲.
عدم ارتباط مناسب این شیعیان با شیعیان نقاط دیگر دنیا و دور بودن آنان از دیگر جوامع شیعی، باعث تحریفهایی در عقاید مذهبی آنان شده است، [۵۹]
چلکوفسکی، ج۱، ص۵۵.
از جمله این‌که آن‌ها معتقدند امام حسین و امام حسن -علیهماالسلام -هر دو در واقعة کربلا به شهادت رسیده اند. [۶۰]
چلکوفسکی، ج۱، ص۶۰ـ۶۱.
۲ - فهرست منابع(۱) «اسلام در جزایر کارائیب»، ترجمة محمدباقر دهقان زاده، مشکوة، ش ۳۳ (زمستان ۱۳۷۰). (۲) علی کتانی، اقلیتهای مسلمان در جهان امروز، ترجمة محمدحسین آریا، تهران ۱۳۶۸ ش. (۳) محمدناصرالعلی، «کارینفال هوزیه فی ترینداد»، العالم، ش ۶۶. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ترینیداد و توباگو»، شماره ۳۵۱۶. |